تبار خانوادگی، پایه گذاری انجمن اسلامی دانشجویان آلمان، عضویت در شورای مرکزی اتحادیه انجمن های اسلامی دانشجویان اروپا، ارتباط دائم و نزدیک با امام موسی صدر و امام خمینی(ره)، مسئولیت در دولت موقت، نقش‏آفرینی در تهیه سلاح برای نیروهای نظامی ایران در سال های دفاع مقدس، دوستی با چهره های برجسته نظام، فعالیت های علمی و فرهنگی و هنری و انواع دیگری از سوابق، موقعیتی ممتاز برای او ایجاد کرده بود.

صادق طباطبایی با چنین موقعیتی، برعکس بسیاری از همقطاران خود، نه تنها مخالفتی با طرح خاطرات و پاسخگویی به سؤالات محققان نداشت که همیشه با گشاده‏دستی محفوظات خود را در اختیار آنان قرار می داد و در بیان خاطراتش شجاعتی مثال زدنی داشت. به نظر من آنها که خاطره نمی‏گویند و یا خود را در معرض پرسش قرار نمی‏دهند و یا خاطراتشان را با انواع ویرایش‏ها منتشر می‏کنند از شجاعت چندانی برخوردار نیستند (حتی اگر مدعی شوند که بنا به مصالحی غیرشخصی چنین رفتار می‏کنند).

صادق طباطبایی چون دربند نام و نان و عنوان و جناح نبود به مصلحتی غیر از «تاریخ انقلاب» فکر نمی‏کرد و به همین دلیل از بیشترین استقبال برای بیان خاطراتش مواجه بود و شاید عنوان «خاطره گوی انقلاب» که یکی از روزنامه ها پس از درگذشتش به او اعطا کرد، چندان بی‏راه نبود.

تازه‏ترین تصاویری که تلویزیون جمهوری اسلامی در روزهای اخیر از وی پخش کرد، نشان می‏داد که صادق طباطبایی حتی در دوران بیماری و شرایط جسمی نامساعدی که داشت، همچنان آماده گفتن خاطرات بود.

 از این نظر او الگویی کم نظیر برای همه صاحبان خاطره به شمار می آید. سیاستمدار شیک پوش و خوش‏سیمای معاصر، علاوه بر مصاحبه‏ها و سخنرانی‏های متعدد، بخشی از خاطرات سال‏های مبارزات دانشجویی، ارتباط با امام موسی صدر و شکل گیری نظام جمهوری اسلامی را سال 1389 در سه جلد منتشر کرد که بارها تجدید چاپ شد. او همیشه از تلاش برای آماده‏سازی جلد چهارم و پنجم که درباره حوادث و تحولات پس از انقلاب است نیز خبر می‏داد. یادم هست گاهی به همین مناسبت از دیگران می‏خواست تا سند و یا مطلبی را برایش پیدا کنند. علت این کار را که از او پرسیدم. گفت: «می خواهم به آنچه در ذهن دارم مطمئن شوم و اگر شبهه و نکته‏ای هست آن را برطرف کنم.» او به مستندسازی خاطراتش اهمیت می داد.

یک بار افرادی که خود می‏دانست چه کسانی هستند، اسناد و مدارکی را از خانه‏اش برده بودند. همیشه از بردن آنها نه به دلیل محتوای سیاسی و یا امنیتی‏شان که به دلیل آن که مرتبط با بخشی از تاریخ معاصر و خاطراتش می‏شد ناراحت بود و دوست داشت نسخه‏ای از آنها به او بازگردانده شود تا در خاطراتش استفاده کند.

یکی دیگر از غصه‏هایش در همین زمینه به یغما رفتن اسناد و بایگانی «اتحادیه انجمنهای اسلامی دانشجویان اروپا» بود که همواره به تلخی از آن یاد می‏کرد. همه این‏ها نشان می‏داد که او برای ثبت رویدادها و ضبط خاطرات و تدوین تاریخ اهمیتی فوق‏العاده قائل بود.

از دیگر ویژگی‏های بارز او در جلسات ضبط خاطره آن بود که در اولین دیدار با مصاحبه گر صمیمی می شد و همه گونه همکاری را با او به عمل می آورد. شماره تلفن‏های همراه و منزل و ایمیلش را خیلی زود تحویل می‏داد تا هیچ محدودیتی برای ارتباط وجود نداشته باشد. یادم هست چندبار تلفنی از او درباره برخی موضوعات پرسش‏هایی را مطرح کردم که با صمیمیت پاسخ آنها را داد. برایش مهم نبود که مطلب به نقل از چه کسی منتشر می‏شود مهم این بود که قطعه‏ای از تاریخ را از تحریف مصون بدارد.

او محقق را در طرح پرسش با هیچ گونه محدودیتی مواجه نمی کرد. از مسایل شخصی تا مسایل سیاسی و امنیتی را به راحتی پاسخ می‏داد. همواره با لبخند و متانت خاطراتش را می‏گفت. حتی زمانی که یادآوری خاطره‏ای متأثرش می ساخت، لبخند از صورتش محو نمی‏شد. همیشه با ادب و احترام خاصی برخورد می‏کرد. از دانش و اطلاعات مصاحبه‏گر به ذوق می‏آمد و مطالبی همراه با تشویق به او بیان می‏کرد. برای گفتن خاطره و انجام مصاحبه، زمانی را انتخاب می کرد که از بیشترین انرژی و حوصله برخوردار باشد و هیچ چیز مانع تشکیل جلسه و یا ادامه آن نشود.

با اقتضائات و ضرورت‏های یک مصاحبه به خوبی آشنا بود. با هیچ یک از مقدمات و مؤخرات مرتبط با ضبط مخالفت نمی‏کرد. تلفن‏ها را معمولاً پاسخ نمی‏داد. با کسی غیر از اعضای جلسه قرار نمی‏گذاشت و خوب می‏دانست که بخشی از جلسه را برای رفع خستگی باید به گعده تبدیل کند و در این لحظات باید مطالبی را متناسب با ذائقه مصاحبه‏گر بگوید. اگر از او عکس، سند و یا فایلی مطالبه می‏شد، خیلی راحت در اختیار قرار می‏داد.
 معمولاً پیش از آغاز مصاحبه، محورها و موضوعات را با مشورت تعیین می‏کرد تا بحث در مسیری مشخص قرار گیرد. به همین دلیل دقت داشت که از چارچوب تعیین شده خارج نشود. گاهی درباره کیفیت مصاحبه هم سؤال می‏کرد تا اگر نقص و یا اشکالی هست برطرف شود.
در بیان خاطرات پیرامون دیگران از دایره انصاف خارج نمی شد. ادبیات او اساساً تند و گزنده نبود. اگر چه نقدهای جدی به برخی افراد داشت.
به هرحال صادق طباطبایی مرد خاطره‏گوی انقلاب برای همیشه رفت و خود به خاطره تبدیل شد.

یادش گرامی

حمید قزوینی